Stedelijk Museum Aalst : Tentoonstelling Steenberg (Hofstade)

"Achter de schermen van de archeologische site Steenberg", van zaterdag 1 tot en met zondag 30 maart 2008. Meer info: "Oud Hospitaal", Stedelijke Museum Aalst.

Logboek 29/03/2008 : 70ste werkdag

Locatie: “Oud Hospitaal”, Stedelijk Museum Aalst
Tijdstip: 14u – 17u30
Aanwezigen: Johnny De Mol, Frederik De Loose, Hubert Timmerman, Willy Van Paepeghem, Romain De Moor
Werkzaamheden: Controle referentieverzameling, verwerking op pc, refitting en nummeren van de terra sigillata scherven
Suggesties: Het opmaken van een nummering van alle losse scherven, en een verklarende woordenlijst van de verschillende gebruikte termen

Verslag 70ste werkdag: zaterdag 29/03/2008

Met een mooier beeld kunnen we ons verslag van de 70ste werknamiddag niet beginnen: Hubert en Johnny genietend in de schrale voorjaarszon van deze zaterdagnamiddag. Doch lang genieten was er niet bij, want eens de museumdeuren open, ging het er al vlug druk aan toe.
Ikzelf zou deze namiddag niet te veel op onze zolder vertoeven want ik had afspraak met de mensen van het Willemfonds van de afdeling Roosdaal. Via mijn collega Maurice was er een afspraak gemaakt om een geleid bezoek te brengen aan de tentoonstelling en de museumzolder. Ook de andere zalen van het museum zouden worden bezocht. Dus om 14u15 klokslag stond deze enthousiaste groep te trappelen om aan het bezoek te beginnen. Na een korte inleiding gevolgd door een meer uitgebreide uiteenzetting over ons werk groeide de belangstelling bij deze groep bezoekers. Een bezoek aan onze werkruimte gaf nog een duidelijker beeld van ons einddoel. Nu kan ik me wel voorstellen dat dit bezoek een diepe indruk heeft nagelaten op onze bezoekers, zodat zij onze zolder verlieten met een andere kijk op archeologie. Zij zijn zich zeker bewust over het feit dat archeologie niet alleen het verzamelen is van scherven en objecten die dan zomaar in een of andere glazen museumkast worden uitgestald.

Romain omringd door aandachtige en leergierige bezoekers.

Toen we weer in de kapel aankwamen was ik aangenaam verrast daar twee oud bekende goede vrienden aan te treffen. Guinevere en haar vriend die we leerden kennen met onze tentoonstelling van 2005 waar Guinevere deeluitmaakte van de werkgroep van het PAM. Zij kwamen van Oostende om ons een bezoek te brengen, en ik kan zeggen dat dit bezoek ons heeft deugd gedaan. Ook zij waren aangenaam verrast over onze werkzaamheden in het museum.

Onverwacht bezoek van goede vrienden is steeds aangenaam.

Terwijl al deze bezoekers langskwamen, werd er toch doorgewerkt ook. Zo konden onze bezoekers getuige zijn van Frederik die een controle uitvoerde over de referentieverzameling. En Johnny zou zeker Johnny niet zijn mocht hij niet enkele refittingen tot stand brengen. Zo slaagde hij er in om een drietal scherven terra sigillata samen te voegen zodat hij een pracht van een boden van een platte schaal te voorschijn toverde. Het type moet nog nader bepaald worden. Ook een viertal scherven van een kruik werden na al die jaren gescheiden te zijn, weer samengebracht, een bodem van een kom in grof aardewerk ondergingen hetzelfde lot. Ik vraag me af of we zonder het kennersoog van Johnny tot dezelfde resultaten zouden komen.
Toen onze laatste bezoekers verdwenen waren en na een deugddoende tas koffie met een stuk taart (Hubert denkt aan alles, waarvoor dank) was het weerom tijd om stulpwaarts te keren. Volgende week nog een druk weekend met de afbraak en dan zal eindelijk de rust op onze zolder weerkeren zodat we er volop tegenaan kunnen gaan. Want ondanks al dat mooie van de afgelopen maand, wordt het hoog tijd dat we weer op ons normaal werkschema komen.

Logboek 22/03/2008 : 69ste werkdag

Locatie: “Oud Hospitaal”, Stedelijk Museum Aalst
Tijdstip: 14u tot 17u30
Aanwezigen: Hubert Temmerman, Johnny De Mol, Frederik De Loose, Romain De Moor
Werkzaamheden: Oppuntstellen referentiemateriaal, verwerken materiaal op pc, refitten
Suggesties: Nihil

Verslag 69ste werkdag: zaterdag 22/03/2008

Bar koud, regen, sneeuw en wind. Men kan geen betere omstandigheden dromen om een aangename werknamiddag op onze zolder door te brengen. Zonder Bert, die ergens in de Alpen ronddoolt, togen wij aan het werk.
De eerste taak bestaat er in om een leger van opbergdozen naar boven te sleuren die samen met onze wekelijkse bagage een serieuze vracht vormt. Eens dit alles naar boven is gezeuld zijn we reeds goed opgewarmd om aan de slag te gaan.
Ik duikel dadelijk in de referentieverzameling zodat die vandaag op punt kan gezet worden, tenminste dat gedeelte dat niet in de tentoonstelling staat.

Een gedeelte van de referentieverzameling netjes in de opberg-
boxen voorzien van een label met de exacte gegevens.

Frederik die ondertussen is binnengekomen, geeft me daarbij een helpende hand. Het komt erop aan dat alle verschillende soorten aardewerk in een aparte opbergbox worden onder gebracht voorzien van een label met de juiste gegevens. Op deze manier voorkomt men dat scherven en labels worden vermengd. Nu kan ook een controle gebeuren om na te gaan dat alle soorten aardewerk op de referentielijst voorkomen. Eens dit gebeurd, kan men beginnen met de aanmaak van de referentiefiches met de nodige tekeningen, foto’s en beschrijvingen bij. Dit is een heel werk maar zal wel een prachtig naslagwerk vormen. We hebben reeds dergelijke fiches opgesteld voor de soorten terra sigillata volgens de typologie van Dragendorff, en voor de bolvormige bekers Holwerda 31a.
Hier wil ik nog vermelden dat de bolvormige beker / urne ons binnengebracht door de Heer Willy Temmerman een exemplaar is dat nog niet was beschreven in de gekende collectie. Het gaat hier om een Holwerda 31a type 474. Opvallend aan dit type is dat er enkel drie arceerbanden voorkomen op de onderkant van het lichaam, en rolstempelversiering over het volledige lichaam. Met zijn hoogte van 7cm is hij het kleinste exemplaar in de collectie. Hij wordt geïnventariseerd onder het nr. HKD/P/0001. Een volledige beschrijving zal men kunnen terug vinden in de referentiefiches van types Holwerda 31a.
Na de koffiepauze duiken Johnny en Hubert in de scherven van versierde terra sigillata. Voortgaande op oude optekeningen van Prof. De Laet trachten zij een reconstructie te maken van een stel fraai versierde scherven. Het gaat hier om een ensemble van scherven die uitvoerig door Prof. De Laet zijn beschreven en getekend en die nu volledig verspreid, rondzwerven in de massa materiaal van gelijke aard.

Johnny en Hubert bestuderen
de tekeningen van Prof. De Laet.

Na een tweetal uren zijn ze er in geslaagd om reeds een aantal stukken bijeen te brengen en laten aan te sluiten. De bedoeling is om deze scherven die samen horen maar niet kunnen verlijmd worden samen te brengen in een opbergbox zodat zij niet meer vermengd kunnen worden met het anderen materiaal.
Ondertussen is het werk bij de referentieverzameling afgelopen en ben ik begonnen met de scherven van de terra sigillata type Drag 27 van het depot Aalst onder te brengen in een opbergbox zodat men kan overgaan tot een eerste telling. Het is de bedoeling om dit in de loop van de komende weken ook te doen met de andere types terra sigillata, maar daarvoor moet en we weer kunnen beschikken over de ganse collectie, dus na de tentoonstelling. Nu alle scherven stilaan soort bij soort geraken kan men ook vaststellen dat het aantal potten met deksel ook veelvuldig voorkomen zodat men kan vaststellen - zoals reeds eerder vermeld - dat deze niet alleen gediend hebben in het dagelijks leven maar misschien ook als offergave. Toch nog even afwachten voor we deze hypothese als waarheid kunnen verkondigen.

Hubert bij de verwerking van het materiaal
onder het waakzaam oog van Johnny.

Raar maar waar, voor het eerst deze winter, terwijl het feitelijk al lente is, wordt het fris op onze zolder en een blik op de klok laat ons besluiten om er vandaag maar het bijltje bij neer te leggen. Met een goed gevoel dalen we af en een laatste blik op de tentoonstelling doet ons verlangen weer stijgen om al dit materiaal terug op onze zolder te hebben.

Logboek 15/03/2008 : 68ste werkdag

Locatie: “Oud Hospitaal”, Stedelijk Museum Aalst
Tijdstip: 14u – 17u30
Aanwezigen: Bert Deruyck, Willy Van Paepeghem, Frederik De Loose, Hermine De Block, Romain De Moor.
Werkzaamheden: Uitbreiding legplanken, openleggen scherven, fotografie, verwerking referentieverzameling
Sugesties: Nihil

Verslag 68ste werkdag: zaterdag 15/03/2008

Na de drukke maar zeer leerzame en boeiende lezing van donderdag ll., die trouwens werd bijgewoond door 85 geïnteresseerde deelnemers, en die door prof. Patrick Monsieur op een zeer aangename manier werd gebracht, trokken we deze zaterdagnamiddag terug naar onze zolder.
Samen met Bert, onze andere kompanen Johnny en Hubert waren vandaag niet van de partij, leek het een rustige zaterdagnamiddag te worden.
Hermine en Frederik waren ook van de partij en brachten ons de printer die ze de week daarvoor hadden beloofd, waarvoor onze dank. Door deze familie en hun bereidwilligheid kunnen we echt professioneel van start.
Terwijl Hermine en Frederik de printer installeerden kwam ook Willy ter plaatse, zodat onze bende voor deze namiddag kompleet was. Willy begon dadelijk met de uitbreiding van onze legplanken, en het openleggen van het resterende schervenmateriaal.
Ondertussen heb ik een bezoeker rondgeleid op onze zolder en op de tentoonstelling. Eindelijk kon ik aan de slag gaan en verder werken aan de referentieverzameling. Onze computer toonde dadelijk zijn nut, alles werd direct toegevoegd aan de lijsten zonder eerst notities moeten te nemen, een enorme tijdwinst.
Samen met Willy besloten wij om al het materiaal van de referentieverzameling onder te brengen in opbergdoosjes om vermenging van stukken fiches te vermijden, elke box werd voorzien door een etiket met de nodige gegevens.

Willy aan de slag met de referentieverzameling.

Terwijl we het toch hebben over de referentieverzameling, wil ik hier toch reeds iets van onze resultaten vermelden. We kunnen nu reeds op dit ogenblik vijf nieuwe individuen van drinkbekers Type Holwerda 31a toevoegen aan de reeds bestaande. Dit brengt het volledige totaal momenteel op 36 stuks. Bij het typeren van deze objecten kwamen we vast te stellen dat er een beker nog niet was beschreven of gekend, deze hebben we nu zelf toegevoegd aan de typologie van De Laet, Dus een volledig nieuw gegeven.

Beker Holwerda 31a type 29.
Een nieuw gegeven in de collectie.

Speciaal aan dit type is dat in het midden van het lichaam geen arceerband waarneembaar is, maar een reliëfband is aangebracht, ook ziet men duidelijk de rolstempelversiering. Deze beker is in terra nigra en heeft duidelijk zijn zwart gesmookte kleur behouden tegenover de andere exemplaren. Boven en onder de reliëfband is er een arceerband waarneembaar. Dit type staat op een schuinaflopende standring. Bovenaan is een omgeslagen rand naar buiten toe waarneembaar. Verder hebben we reeds enkele imitaties van terra sigillata, Drag. 27 ontdekt, o.a. een randscherf met aanzet tot het lichaam in terra nigra en twee randscherven in rood Belgisch waar. Dit type van Drag. 27 is het meest voorkomende type in de collectie, en duidt er op dat dit vermoedelijk veel gebruikt werd als offergave. Dit onderwerp zal later nog uitvoerig aanbod komen in de eindbeschrijvingen.
Ook werd er reeds een randscherf in Pompeaans rood aardewerk ontdekt. Dit is maar een greep uit de reeds opgedane bevindingen in de referentieverzameling. Een totaal beeld van de referentieverzameling zal ik later nog uitvoerig mededelen. Doch de verwerking hiervan vraagt heel wat tijd en geduld.

Macro-opname van de Holwerda 31a type 29.

Ondertussen loopt de klok weer naar 18u toe, tijd om de boeken toe te doen en op te stappen.
Het voordeel van vandaag is dat de verwerking van het materiaal nu ter plaatse is gebeurd zodat de aandacht thuis direct op iets anders kan gevestigd worden, want ja, daar wacht ook nog een hele boel ander werk. De voornaamste taak bestaat er nu uit om onze referentiefiches verder uit te breiden. Joepie!!!!!!!

Lezing donderdag 13/03/2008 – 20u “Gallo-Romeinse tempelsite Hofstade”

Op donderdag 13/03/2008 werd er een lezing gehouden door prof. Patrick Monsieur over de Gallo-Romeinse tempelsite te Hofstade.
Prof. Patrick Monsieur van de Universiteit Gent is de wetenschappelijke begeleider van ons inventarisatieproject. Onder de belangstelling van een 85-tal toehoorders gaf hij een boeiende en leerzame uiteenzetting over de betreffende tempelsite en ons archeologisch onderzoek. Hij belichtte zowel de historische kant als de wetenschappelijke kant. Hieronder ziet men een sfeerbeeld van deze boeiende avond.

Romain in overleg met de mensen van het Museum,
Ann en Luc, voor de aanvang van de lezing.

Een beeld op de talrijke aanwezigen.

Patrick Monsieur bij de uiteenzetting
van het historisch aspect van de site.

Een totaalbeeld van de aandachtige luisteraars.

Verslag 67ste werkdag: zondag 09/03/2008

Van een onverwachte werknamiddag gesproken, dat mag in dit geval wel gezegd worden.
Zondag, regenen zonder ophouden. Echt een namiddag om lui in de zetel te liggen. Neen dat is niet aan mij besteedt. Daar ik nog iets moest oppikken op onze zolder wat ik zaterdag vergeten was dacht ik: als ik al mijn lijsten op mijn geheugenstick zet kan ik alles op de computer zetten. Een telefoontje naar Hubert en hij was dadelijk van de partij om ook zijn lijsten te programmeren.
Rond 14u30 waren we in het Museum en aangenaam verrast, want we zagen enkele bekende gezichten van Hofstade op de tentoonstelling. Deze mensen waren ook blij want zo konden zij eens mee naar onze zolder. Terwijl Hubert de computer aanzette en alles programmeerde fungeerde ik terwijl voor gids en beantwoordde graag de vele vragen. Ondertussen kwam er al een tweede groepje bezoekers boven. Na de nodige uitleg daalden we weer af naar beneden om huiswaarts te keren, maar neen hoor, een derde groep Hofstadenaars hield ons tegen en maar al te graag openden wij weer onze zolder om ook deze mensen met de nodige informatie te overladen.
Onze gemeentenaren waren aangenaam verrast over ons werk en waren verwonderd over al dit materiaal dat van Hofstade afkomstig is.
Hubert zoals altijd gewapend met fototoestel heeft deze toffe werknamiddag op de gevoelige plaat gezet en hier volgen enkele sfeerbeelden.

De belangstelling en de aandacht was groot zowel
op zolder als bij de tentoonstellingskasten.

Dit alles maakte dat ons kort blitzbezoek aan de zolder uitliep tot 17u45. Maar wat ons het meeste blij maakte was de ruime belangstelling van onze eigen Hofstadenaars voor ons project.

Logboek 08/03/2008 : 66ste werkdag

Locatie: “Oud Hospitaal”, Stedelijk Museum Aalst
Tijdstip: 14u – 17u30
Aanwezigen: Johnny De Mol, Romain De Moor, Bert Deruyck, Hubert Timmerman, Jan-Willem Callebaut, Willy Van Paepeghem, Jos De Loose, Hermine De Block, Frederik De Loose
Werkzaamheden: Opstarten PC, inventariseren, nummeren en scherven depot Aalst open leggen, fotografie.
Bezoeker: Willy Temmerman
Suggesties: Nihil

Verslag 66ste werkdag: zaterdag 08/03/2008

Nu de tentoonstelling reeds een week loopt kunnen we eindelijk weer eens een normale werknamiddag aan de slag. Enfin, wat u normaal noemt.
Vandaag hebben we ons echt vermoderniseerd, en dat dank zij de familie De Loose. Zij hebben ons namelijk een computer ter beschikking gesteld en deze hebben ze vandaag geleverd. Graag wil ik hier een woord van dank uitspreken: Jos, Hermine en Frederik dank u voor julie medewerking en inzet voor ons project. Julie bijdrage is voor ons goud waard.

Hermine, Frederik en Hubert bij het installeren van onze computer.

Dit geschenk komt echt uit de hemel gevallen en zal ons een enorme tijdsbesparing leveren. Nu kunnen we onze lijsten onmiddellijk inbrengen. Anders moesten we alles noteren en thuis op computer zetten, deze tijdswinst kunnen we nu nuttiger besteden.
Terwijl onze computerkrakken bezig zijn met het installeren van de nodige programma’s, blijft Johnny ook niet stil zitten en introduceert hij een nieuwe manier van nummeren. Deze wordt nu met een heel fijne pen en inkt op een transparante ondergrond aangebracht. Het voordeel van deze methode is dat het geklungel met allerhande fijne stiften en dergelijke materialen voor goed van de baan zijn. Dit is een tweede vernieuwing die vandaag wordt geïntroduceerd en die ook vele zorgen aan de kant zet. Ook hier een dikke proficiat.

Johnny aan het werk met het nieuwe systeem van nummeren.

Alsof het nog niet genoeg is, maar ook Jan-Willem, onze jonge bolleboos, komt vandaag aanzetten met een formule die hij heeft uitgedokterd om de juiste diameter te berekenen van de voet of bodem van een kruik of dergelijke waarvan we enkel maar een scherf bezitten. Dit is een systeem die ons zeker zal helpen bij de beschrijving van dergelijke stukken.
Zoals men ziet, er wordt weer degelijk werk geleverd op onze zolder. Doch al bij al moet er nog veel werk verzet worden en zo gaat iedereen weer aan de slag als van oudsher. Het weer openleggen van de vele scherven uit het depot van Aalst krijgt momenteel de prioriteit, zodat de refitting van dit materiaal weer kan hernomen worden. En dit is zeker nodig willen we zoveel mogelijk individuen toevoegen aan de reeds bestaande collecties. We weten dat dit een minutieus werk is die veel tijd in beslag neemt, maar we moeten er door. Daar is zeker geen weg meer terug.

Jan-Willem, Johnny en Willy bij
het uitproberen van de formule.

We kregen ook nog het bezoek van Willy Temmerman, onze vriend van Numismatica Alosta, die ons volledig bereidwillig de bolvormige beker van het type Holwerda 31a dat in zijn bezit is laat bestuderen en laat opnemen in onze inventarisatie. "Dank u, Willy", voor uw bijdrage aan onze studie.
Ondertussen is Bert in alle stilte weer bezig met er een aantal opnames door te sleuren in zijn fotostudio tot hij plots roept: “ja, ik breek af”. Dan weten we alle dat het eindsignaal voor vandaag weer is bereikt. We komen weer op tempo en met alle verbeteringen van vandaag kunnen we zeker weer meer vooruitgang maken als voorheen. Met een goed gevoel sluiten we weer onze deur voor een weekje. Spijtig.

Hubert aan de slag op de computer met
het inbrengen van zijn inventarisatielijst.

Verslag 65ste werkdag: zaterdag 01/03/2008

Werkdag, werkdag, neen vandaag was het geen werkdag maar feestdag in het Museum. De opening van de tentoonstelling naar aanleiding van onze algemene inventarisatie over de site Steenberg te Hofstade.
Gisteren hadden we nog gans de dag gewerkt in het Museum om tijdig klaar te komen met alles voor de grote opening.
Vandaag was het dan zo ver. Om 15u werd de aftrap gegeven mevrouw Gracienne Van Nieuwenborgh, schepen van Personeel, Cultuur, Integratie en Emancipatie. In een bloemlezing zoals enkel zij dat kan, prees zij de werkmieren van de Heemkundige Kring met alle mogelijke lof. Met grote aandacht voor ons geschiedkundig patrimonium zette zij onze archeologische onderneming in de verf. Zij legde de nadruk op samenwerking en volharding. Zij dankte ook Patrick Monsieur voor de wetenschappelijke ondersteuning die hij verleent aan dit project.

In haar welgekende stijl lichtte onze schepen van Personeel,
Cultuur, Integratie en Emancipatie Gracienne Van
Nieuwenborgh ons project toe.

Een beeld op de talrijke aanwezigen tijdens de openingsrede..

Na deze hartelijke verwelkoming nam ikzelf namens de Heemkundige Kring het woord. In een geïmproviseerde toespraak legde ik vooral de nadruk op de samenwerking tussen de academische wereld en de heemkunde. Ook de samenwerking tussen het Museum en de Heemkundige Kring werd toegelicht. Het Stedelijk Museum Aalst is een pionier op dit gebied en verdient alle lof voor de mogelijkheden die zij ons bieden. Hiervoor wil ik de mensen van het Museum ook langs deze weg hartelijke bedanken.
Na de afloop van de nodige protocol werd het een gezellige boel. Met een drankje in de hand werd er lustig verbroederd rond de tentoongestelde vitrines. Onze werkzolder lokte de interesse van de vele genodigden en het werd een ware bedevaartstocht naar boven. Ik wil de mensen van ons bestuur danken voor de inzet die zij verleenden door de vele vragen te beantwoorden die werden gesteld door de bezoekers. Omstreeks 17u30 verlieten de laatste bezoekers de tentoonstellingszaal en toen werd er mij toevertrouwd dat er een honderdtal aanwezigen waren.
Na dit heugelijke nieuws keerden ook wij huiswaarts, doch onze blikken zijn reeds gevestigd op volgende week als we weer van leer trekken op onze zolder, want feest of niet, er moet deftig worden doorgewerkt aan onze inventarisatie en refitting. Reeds staat er al een nieuwe doelstelling op ons programma waar we moeten naar toe werken. Dus alle hens aan dek.

Een sfeerbeeld op de tentoonstellingsruimte.